TERMINOLOGIA

Dysleksja rozwojowa – zespół specyficznych trudności w uczeniu się czytania    i pisania, w uproszczonej formie dysleksja. Określenie – rozwojowa oznacza, że jej symptomy występują na każdym etapie rozwojowym, a opisane trudności nie pojawiają się nagle i występują od początku nauki szkolnej. Powinno się je dostrzec już w wieku przedszkolnym i wczesnym szkolnym, choć wówczas jeszcze zazwyczaj mówi się o ryzyku dysleksji. Określenie: specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu podkreśla, że występują one u dzieci o prawidłowej inteligencji. Trudności w czytaniu i pisaniu objęte tym terminem mogą występować w trzech formach, w postaci izolowanej (na przykład tylko trudności z nauczeniem się poprawnej pisowni) lub łącznie (kiedy występują jednocześnie dwie lub nawet trzy formy tych zaburzeń).

Są to:

Dysleksja (w wąskim rozumieniu) – specyficzne trudności w czytaniu, Dysortografia – specyficzne trudności z opanowaniem poprawnej pisowni (w tym błędy ortograficzne),

Dysgrafia – trudności w opanowaniu pożądanego, to zna czy czytelnego poziomu graficznego pisma,

Dyskalkulia – specyficzne trudności z opanowaniem zagadnień matematycznych.

Z reguły mamy do czynienia z pewną konstelacją objawów, która jest uwarunkowana zaburzeniami określonych funkcji, co stanowi o danym typie dysleksji. Wyróżnia się ich wiele. Najczęściej są one wyznaczone przez zaburzenia prostszych funkcji leżących u podstaw złożonej czynności czytania ,pisania  i liczenia.

 Dla przykładu według H. Spionek (1965) i M. Bogdanowicz (1978, 2000) wyróżnia się następujące typy: dysleksja „wzrokowa” uwarunkowana zaburzeniami rozwoju funkcji wzrokowych i wzrokowo-przestrzennych; dysleksja „słuchowa” uwarunkowana zaburzeniami rozwoju funkcji słuchowo-językowych; dysleksja „mieszana” (wzrokowa i słuchowa); dysleksja „integracyjna” uwarunkowana zaburzeniami współdziałania funkcji.

To wyjaśnia, dlaczego każde dziecko może mieć nieco inne objawy zaburzeń, problemy szkolne i wskazuje na potrzebę udzielania mu pomocy z uwzględnieniem jego indywidualnych, specjalnych potrzeb edukacyjnych.

Diagnozę dysleksji rozwojowej stawia się, gdy stwierdzono: prawidłowy rozwój umysłowy; opóźnienia w rozwoju funkcji słuchowo-językowych, wzrokowo-przestrzennych, ruchowych i integracji tych funkcji, które stanowią podstawę do wykształcenia się umiejętności czytania i pisania; wczesne występowanie trudności w nauce czytania i pisania; że trudności te są nasilone i długotrwałe oraz nie ustępują one po podjęciu terapii pedagogicznej.

Nie rozpoznaje się dysleksji rozwojowej, gdy trudności w czytaniu i pisaniu: są jedynie wynikiem złego funkcjonowania narządów zmysłu (niedosłuchem lub wadą wzroku); należą do zespołu symptomów inteligencji niższej niż przeciętna, upośledzenia umysłowego; są skutkiem schorzenia neurologicznego (mózgowe porażenie dziecięce, epilepsja); są wyłącznie wynikiem zaniedbania środowiskowego i błędów dydaktycznych.

Należy jednak dodać, że dysleksja niejednokrotnie współwystępuje z wadami wzroku, słuchu i zaniedbaniem środowiskowym. W tych przypadkach trudności dziecka są znacznie bardziej nasilone, niż gdyby były tylko spowodowane wadami wzroku i słuchu, zaś udzielenie pomocy, nawet niespecjalistycznej dawałoby bardzo szybką i trwałą poprawę.

Symptomy dysleksji rozwojowej

Objawy dysleksji rozwojowej mają swoją dynamikę. Zmieniają się wraz z wiekiem i nowymi wymaganiami dydaktycznymi. Zależą od sprawności intelektualnej ucznia, czasu trwania terapii pedagogicznej oraz rozległości i głębokości zaburzeń funkcji odpowiedzialnych za trudności w czytaniu i pisaniu. Zmiany polegają na zmniejszaniu się lub ustępowaniu trudności w czytaniu przy pozostawaniu trudności z poprawną pisownią. Zanikają błędy specyficzne w pisaniu (mylenie liter o podobnym kształcie, gubienie znaków diakrytycznych, przestawianie liter, sylab, wyrazów itd.), a pozostają błędy ortograficzne. Intensywna terapia znacznie łagodzi objawy dysleksji. Te zmiany nie są jednak trwałe. Pod wpływem stresu, na przykład na sprawdzianie czy egzaminie, po dłuższej przerwie (np. wakacje), gdy uczeń nie czyta i nie pisze, liczba błędów zwiększa się. Mogą też pojawić się nowe symptomy, a ich skutki rozszerzają się na inne przedmioty szkolne. Trudności w nauce języków obcych, matematyce, geografii, chemii wskazują na dynamikę objawów dysleksji rozwojowej. Występowanie wielu symptomów powoduje nasilone trudności w nauce. Uczeń z dysleksją musi być czujny i nie przerywać pracy mimo wyraźnej poprawy. Dysleksja jest problemem całego życia

Prawa i obowiązki uczniów z dysleksją

Uczniowie z dysleksją rozwojową mają prawo do diagnozy, terapii, dostosowania form i metod nauczania oraz wymagań do ich poziomu. Regulują to rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej. Treść poszczególnych rozporządzeń jest dostępna w Internecie: na stronie Ministerstwa Edukacji Narodowej (www.men.gov.pl) oraz Polskiego Towarzystwa Dysleksji (www.ptd.edu.pl). Obligują one szkołę do udzielania uczniom ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się specjalistycznej pomocy, dostosowanej do ich potrzeb już w okresie przedszkolnym.

Obowiązkiem ucznia z dysleksją rozwojową jest podjęcie pracy nad swoimi trudnościami. Oznacza to, że w pewnym zakresie wymagania wobec niego powinny być zwiększone. W przeciwnym razie trudności będą się pogłębiały, a w konsekwencji znacznie ograniczą zdolność dziecka do odnoszenia sukcesów w dalszej edukacji i dorosłym życiu.

Opinia z poradni psychologiczno-pedagogicznej, w której stwierdza się dysleksję rozwojową, umożliwia jedynie wyrównanie szans uczniom z dysleksją. Udogodnienia na sprawdzianie i egzaminie nie rozwiążą problemu. Jedyną skuteczną formą pomocy jest systematyczna praca.

 

 

DYSLEKSJA W STARSZYM WIEKU SZKOLNYM

 

Dysleksja to zespół specyficznych trudności w uczeniu się występujących pomimo prawidłowej inteligencji, właściwej metodyki nauczania i odpowiednich warunków środowiskowych.

U podłoża tych trudności leżą zaburzenia rozwoju funkcji percepcyjno-motorycznych: analizy i syntezy wzrokowej, analizy i syntezy słuchowej, motoryki, współdziałania, czyli integracji ww. procesów, pamięci wzrokowej, słuchowej, ruchowej, lateralizacji, orientacji w schemacie ciała.

Dysleksja, jako specyficzna jednostka neurologiczna, jest zespołem niejednorodnych objawów. Istnieje również pogląd, według którego dysleksja jest rodzajem szczególnej percepcji, nietypowym stylem uczenia się, który choć powoduje problemy z czytaniem, pisaniem często łączy się  z ponadprzeciętnymi zdolnościami twórczymi.

Dyslektycy posiadają wrodzoną zdolność do przetwarzania i kreowania doznań percepcyjnych, cechuje ich większa wrażliwość na otoczenie, mają dobrą intuicję, w myśleniu i postrzeganiu wykorzystują wszystkie zmysły, mają żywą wyobraźnię. Zanim jednak ujawnią się owe pozytywne aspekty, dyslektyk odczuwa bardziej negatywne konsekwencje dysleksji. Bywa, że pod wpływem doznawanych niepowodzeń traci wiarę we własne możliwości, traci motywację do nauki, pojawiają się różnorodne problemy emocjonalne.

W młodszym wieku szkolnym dysleksja manifestuje się głównie trudnościami w opanowaniu umiejętności czytania i pisania. U dyslektyków w starszych klasach szkoły podstawowej i szkole średniej, w zależności od rodzaju i głębokości zaburzeń, może dawać różnorakie objawy.

Poniższa tabela zawiera charakterystykę możliwych do wystąpienia trudności. Należy podkreślić, iż u poszczególnych uczniów, zdiagnozowanych jako dyslektycy, mogą pojawiać się tylko określone symptomy o mniejszym lub większym stopniu nasilenia.

Tak więc, dyslektyk dyslektykowi nierówny. Każdy z nich powinien mieć jednak równe z innymi szanse na drodze do szkolnego, a w dalszej perspektywie, życiowego sukcesu.                                                                                                                       

 

Możliwe objawy u dyslektyków w starszym wieku szkolnym.

Nazwa przedmiotu	Możliwe objawy dysleksji
Wszystkie poza wychowaniem fizycznym i przedmiotami artystycznymi	Trudności w czytaniu (wolne tempo, brak płynności, przekręcanie wyrazów, trudności ze zrozumieniem czytanego tekstu). Trudności w pisaniu (popełnianie różnorodnych błędów, wolne tempo, obniżona graficzna strona pisma, brak czytelności, problemy z interpunkcją). Trudności w wypowiadaniu się. Trudności w rozumieniu dłuższych wypowiedzi słownych i poleceń nauczyciela. Kłopoty z koncentracją uwagi. Wolne tempo pracy.
Język polski	Wymienione w pkt. 1. Trudności w przyswajaniu materiału gramatycznego (zwłaszcza nazwy i kolejność przypadków, części zdania), zapamiętywaniu trudniejszych terminów. Trudności w pamięciowym opanowaniu wierszy. Gubienie wątku w wypowiedziach pisemnych. Trudności z organizacją tekstu
Język obcy	Wymienione w pkt.1. Trudności w zapamiętaniu liter, słówek, konstrukcji gramatycznych. Trudności z wymową. Trudności z pisownią. Problemy z rozumieniem wypowiedzi ustnych, tekstu odtwarzanego z magnetofonu.
Matematyka	Wymienione w pkt. 1. Trudności w opanowaniu tabliczki mnożenia. Trudności z liczeniem w pamięci. Trudności w rozwiązywaniu zadań tekstowych. Pomyłki w zapisie cyfr, znaków (np. 36 63, "gubienie" nawiasów, błędy w zapisie liczb wielocyfrowych, złe umieszczanie przecinków w ułamkach dziesiętnych, pomijanie potęg, mylenie > i <, + i -). Błędy w zapisie i odczytywaniu liczb wielocyfrowych, ułamków dziesiętnych. Trudności w tworzeniu i czytaniu wykresów. Trudności w zapamiętywaniu złożonych wzorów, definicji. Trudności w nauce geometrii (kłopoty w różnicowaniu kształtów geometrycznych, rysowaniu brył, zmiany kierunku w rysunkach, zaburzenia wyobraźni przestrzennej, mylenie kierunków wektorów).
Geografia, Historia	Wymienione w pkt. 1 Trudności w orientowaniu się na mapie, mylenie stron świata. Trudności w obliczaniu współrzędnych geograficznych, obliczaniu stref czasowych. Trudności w przyswajaniu trudnych terminów. Trudności w zapamiętywaniu dat, chronologii, nazw i nazwisk.
Biologia	Wymienione w pkt. 1. Trudności w zapamiętywaniu trudnych terminów, rysowaniu schematów, przekrojów itp Trudności w opanowaniu systematyki
Fizyka, Chemia	Wymienione w pkt. 1. Trudności w zapamiętywaniu złożonych wzorów, trudnych terminów, symboli. Kłopoty w rozwiązywaniu zadań z treścią, trudności z rysowaniem wzorów strukturalnych. Pomyłki w zapisie wzorów, działań, indeksów (np. zamiast  H2O - H2O ; zamiast  m3 - m3)
Wychowanie fizyczne	Trudności z koordynacją ruchową. Mylenie kierunków (prawo-lewo). Trudności w grach zespołowych. Trudności w opanowaniu układów gimnastycznych i tanecznych. Trudności w ćwiczeniach równoważnych.
Plastyka. Zajęcia techniczne	Trudności w majsterkowaniu, szyciu, lepieniu, malowaniu. Trudności w wykonywaniu modeli, wykresów, konstrukcji itp. Trudności w rozplanowaniu pracy. Brak estetyki wykonywanych prac.
Muzyka	Trudności w odtwarzaniu rytmu, czytaniu nut, różnicowaniu dźwięków gamy.